در آستانه اعلام رسمي تصميم رئيس‌جمهور آمريکا درباره آينده برجام نگراني‌هايي در ايران ظهور و بروز پيدا کرد که با واقعيت‌هاي موجود همخواني نداشت ازجمله آنکه در صورت لغو برجام توسط آمريکا، شرايط کشور به دوران قبل از برجام بازمي‌گردد؛ امري غيرواقع و غيرممکن.
دونالد ترامپ رئيس‌جمهور ايالات‌متحده آمريکا تا پايان امروز جمعه نقشه راه خود در رابطه با توافق هسته‌اي تبيين خواهد کرد؛ تصميمي که مدتي است جهان را درگير خودکرده است و بسياري از اخبار و تحليل‌هاي رسانه‌ها به معطوف به آن شده است.
بسياري نه‌تنها در ايران بلکه در کشورهاي مختلف جهان که در سال‌هاي گذشته مذاکرات هسته‌اي ايران و گروه 1+5 را دنبال مي‌کردند بسيار مشتاق هستند زودتر به اين نقشه راه رئيس‌جمهور آمريکا دست پيدا کنند تا بدانند قرار است چه بر سر توافقي خواهد آمد که قرار بود به امن‌تر شدن جهان کمک کند؛ توافقي که براي اين منعقد شد تا از يک‌سو ايران به‌حق خود در دستيابي به برنامه صلح‌آميز هسته‌اي برسد و قدرت‌هاي بزرگ جهاني اطمينان حاصل کنند که اين برنامه از ابعاد صلح‌آميز خود به سمت برنامه‌هاي نظامي منحرف نخواهد شد.
در ايران نيز در روزهاي گذشته به‌طور گسترده به اين مسئله پرداخته‌شده است و همين امر بر اشتياق عموم مردم و حتي نگراني‌هاي آن‌ها در ارتباط با تصميم ترامپ افزوده است.
اين در حالي است که بر اساس آنچه روز گذشته علي لاريجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي، پيش از ترک تهران به‌قصد سفر به روسيه به‌منظور شرکت در اجلاس اتحاديه بين‌المجالس جهاني اعلام کرد حداقل «هيچ اضطراب و نگراني در بين مسئولين ايران وجود ندارد.»
يقيناً اظهارات لاريجاني واقعيتي غيرقابل‌انکار است چراکه از زمان روي کار آمدن دونالد ترامپ در ايالات‌متحده آمريکا و با اظهارات و تصميم‌هاي غيرمتعارف او ظرف نزديک به يک سال گذشته اين انتظار مي‌رفت که ترامپ با برجام همان برخوردي داشته باشد که با ساير ميراث سلفش باراک اوباما داشته باشد و آن را ناکارآمد و غيرقابل اجرا بخواند.
ازاين‌رو در جمهوري اسلامي ايران همان‌گونه که بارها مقامات مختلف از حسن روحاني، محمدجواد ظريف، علي‌اکبر صالحي، علي‌اکبر ولايتي، علي لاريجاني و... اعلام کردند، تهران «آمادگي هرگونه اقدام متناسب با تصميمات آمريکا درباره برجام را دارد.»
اما جدا از موضوع گيري‌ها و تحليل‌هاي رسمي، تحليل‌هاي رسانه‌اي بر نگراني‌هاي عمومي نسبت به آينده توافق هسته‌اي افزوده است که اتفاقاً تأثير آن را در روزهاي گذشته در بازار ارز شاهد بوديم.
بسياري اين نگراني را مطرح کردند که در صورت خروج ترامپ ممکن است ايران به سال‌هاي قبل از توافق هسته‌اي موسوم برجام بازگردد.
اين شايد سطحي‌ترين و البته اغراق‌آميزترين تحليل و گمانه‌زني در رابطه با آينده برجام باشد چراکه قطع به‌يقين هرگونه تصميم ترامپ درباره توافق هسته‌اي نمي‌تواند ايران را به گذشته و به سال‌هاي قبل از توافق هسته‌اي بازگرداند.
اين در حالي است که دستکم تا امروز و تا ساعتي پيش از اعلام رسمي نقشه راه جديد رئيس‌جمهور آمريکا در قبال توافق هسته‌اي اين حقيقت آشکارشده است که تصميم دونالد ترامپ آن چيزي نخواهد بود که بسياري از تندروها و دلواپسان در واشنگتن تل‌آويو و تهران انتظار آن را دارد.
همان‌طور که هفته گذشته در مقاله‌اي ذيل عنوان «رفع مسئوليت تائيد برجام به سبک ترامپ» مورداشاره قرار گرفت، ترامپ نمي‌خواهد بار ديگر مجبور شود هم‌زمان که توافق هسته‌اي را بدترين توافق تاريخ مي‌داند جمهوري اسلامي ايران را متعهد به آن بداند. ازاين‌رو اعلام عدم پايبندي ايران به توافق هسته‌اي و واگذاري تصميم‌گيري در رابطه با آن به کنگره آمريکا براي رفع مسئوليت امضاي هر 90 روز سند اعلام پايبندي ايران به توافق هسته‌اي است.
بر اين اساس ترامپ در عين آنکه برجام را بدترين توافق تاريخ مي‌داند و خواستار نابودي آن است، نمي‌خواهد که در حال حاضر اين سند ابطال شود و اعلام عدم پايبندي ايران به برجام صرفاً باهدف رفع مسئوليت از تائيد پايبندي ايران است.
اين در حالي است که او امروز احتمالاً حتي ايران را پايبند به توافق هسته‌اي معرفي خواهد کرد و تنها اين توافق را مغاير با منافع امنيت ملي آمريکا اعلام ميکند؛ که اين عقب‌نشيني بزرگ هم در جاي خود قابل‌تحليل و تفسير است و نشانه ديگري خواهد بود بر عظمت توافقي که بيش از يک سال است عده‌اي در ايران به‌دروغ سعي داشتند آن را «هيچ» بنامند.
اما به فرض محال هم اگر رئيس‌جمهور آمريکا تصميم موردعلاقه تندروها و دلواپسان را مي‌گرفت و در مقابل دوربين‌ها توافق هسته‌اي را پاره مي‌کرد سرنوشتي که کاسبان تحريم در تهران آرزوي تحقق آن رادارند رقم نمي‌خورد.
حسن روحاني، پانزدهم مهرماه در مراسم آغاز سال تحصيلي 96 - 97 دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشي و فناوري کشور ما در مذاکرات هسته‌اي و در توافق برجام به مواردي و منافعي رسيديم که غيرقابل‌بازگشت است. هيچ‌کس نمي‌تواند آن را برگرداند. نه ترامپ بلکه ده ترامپ ديگر هم نمي‌توانند.
اين واقعيتي است که برجام جمهوري اسلامي ايران را به مرحله غيرقابل‌بازگشتي رساند؛ مرحله‌اي که حتي در با تبديل‌شدن گروه 1+5 به 1+4 (در صورت خروج آمريکا) نمي‌تواند حلقه تحريم‌ها عليه تهران را آن‌قدر تنگ کند که مقامات جمهوري اسلامي ايران را مجبور به تصميم‌گيري‌ها برخلاف ميل باطني کند.
تحريم‌هاي قبل از توافق هسته‌اي حاصل يک اجماع بين‌المللي بود که درنتيجه بي‌تدبيري دولت گذشته در ايران بود. اين اجماع و حمايت همه‌جانبه جامعه جهاني سبب شد که شرايط اقتصادي روزبه‌روز سخت‌تر و حتي به مرحله غيرقابل‌جبران و بازگشت برساند؛ اما اين اجماع حداقل تا زماني که عقلانيت و تنش‌زدايي بر ساختار سياست خارجي ايران حاکم است حاصل نخواهد شد و نمي‌تواند شرايط ايران را به قبل از برجام بازگرداند.
لينک اين خبر در:
پنجشنبه 27 مهر 1396